استاد باریشماز در دیدگاه آقای محرم پریزاد (سورگون)(شاعر، محقّق، نویسنده، زبان شناس و بازنشسته فرهنگی نقده)
یا حق
خاطیره لر
او زمزم دیر، قاریشماز
باطل ایشه، ساریشماز
حیدر حقّین دیلی دیر
حَق ناحَق له، باریشماز.
«سورگون»
من سایین اوستاد باریشمازی علمی، ادبی چالیشمالاریندا و اونون هر نه یه درین باخیشلی و اؤزونه مخصوص بیر سبکه مالیک اولان و بوتون اینجه لیک لری گؤرَن بیر عاریف شاعر، آراشدیریجی، دیلچی، لؤغت شناس، فولکلور شناس، مثنوی شناس و بیر باجاریقلی اینجه صنعت یارادیجیسی اولدوغونو اؤز حددیمجه تانییرام اما، بو باره ده هئچ نه سؤز آچمامالییام چونکو سالون دا شرفِ حضورلاری اولان عالیم لر اطرافلی معلوماتلار وئره جک لر. اوستادین بو ساحه لر ده دریندن چالیشمالاریندان علاوه اونون خصوصی یاشاییشی و اؤزونه مخصوص دونیا باخیشی دا، دیققتلری چکن دیر.
من تکجه بیر نئچه خاطره نی چاتدیرماغا کفایتلنه جم:
گونش ایلی 1364 ده رحمتلی اوستاد یحیی شیدانین بیرینجی جیلد ادبیات اوجاغی اَلیمه چاتدی. او گونلرده ادبیات اوجاغی کیمی اهمیت لی اولان هر بیر تورکو کتابین یاییلماسی اؤزلویونده بیر نعمت ایدی کی ، اَللی ایل وقفه دَن سونرا یئنه نشره امکان تاپمیش دیر.
کتابی بیرینجی صحیفه دَن آخیره جَن واراقلادیم. شاعرلرین شکیل لرینی، آدلارینی، هانسی بؤلگه دَن دیرلرسه اؤترگی یاخدیم بعضاً اوخودوم تا کی علم اوجاغی ماراغا شَهَری شاعرلریندَن شیخُ الشّعرا اوستاد کریمی و اوستاد باریشمازین ترجومه حالی و شعرلرینی بؤتونلوکده اوخودوم. اوستاد کریمی نی 1340 نجی ایلدن و اورتا مکتبده اوخویاندان رنگارنگ شعر کیتابی ایله تانیییردیم کی بیر جلد آلیب کندیمیزه آپارمیشدیم. اونون دیللر ازبری اولان فالچی شعری نین یاییلماسی فالچیلارین بازارلارینی کاساد و دوکانلارینی تاختالادی. اوستاد باریشمازین دا شعرلرینی فروغ آزادی هفته لیینده اوخوموشدوم و تعریفی نی ائشیتمیشدیم.
ائله او گون ماراغالی دوستون فرهاد آغا طاهرییه زنگ ائله ییب دئدیم باریشمازلا یاخیندان گؤروشمک ایسته ییرم. فرهاد زارافاتا سالیب دئدی: "باریشمازلا گؤروشمه یین خرجی وار!".
بیر نئچه گوندن سونرا فرهاد ماراغادا بیر شام قوناقلیغینا منی ده چاغیردی. اورادا زیارتینه تلسدیییم مردانه سیمالی و درین باخیشلی اوستاد باریشمازلا گؤروشمه ییمه سئویندیم و باشا دوشدوم کی، فرهادین بو قوناقلیقدان نییتی منی باریشمازلا تانیش ائتمک ایمیش. فرهادین قاپیسی همیشه آذربایجان شاعرلری و یازیچیلارینین اوزونه آچیق دیر. شامدان سونرا اوستاد باریشماز و اوراداکی شاعرلر، شعرلر اوخودولار و منده اوتانا - اوتانا بیر تورکو کوردو شعر اوخودوم.
او گئجه دَن بری گاهدان بیر گؤروشمه لر دوستلوغا، عاییله وی گل - گئده و معلم - شاگیرد موناسیبتینه چئوریلدی کی، معلّمی باریشماز اولا و شاگردی سورگون. من بو مددتده کتابلاردا اؤیرنه بیلمه دیکلریمی باریشمازدان اؤیرندیم چونکو اونون داورانیشی، دانیشیغی اؤزلویونده بیر درس کلاسی دیر و حؤرمتلی باریشماز عاییله سی ده، او گئدن دوزگون یولون یولچولاری دیرلار. بونا مثال: بیر گون اوروجلوق آییندا شامی اوستادین حضوروندایدیم، او گئجه قرارایدی مثنوی معنوی نین شرحی نین بیرینجی جیلدی تهرانا گؤندَریلسین. جناب دکتر کاوه، کتابین آخیر صحیفه لرینی یازیب سهمانلاییردی. هامی افطارین آچدی الّا کاوه کی کتابین سون صحیفه لرینی سهمانلامایینجا افطار آچمادی.
1367 ده، اوستاد باریشماز و آغا فرهاد و ساییر دوستلارلا، سولدوزون زاگرس اکیبی داغچی لاری ایله بیرلیکده سهنده گئتدیک. زیروه یه دیکله نن گون، علوی وطنداشلاریمیزین طریقتی بایرامی ایدی. اوزاقدان - یاخیندان گلن لر، گوموش بولاغی، گوران بولاغی، علوی لر مسجیدی و سهندین داغ اَته یی دوزنگاهیندا چادیرلار قورموشدولار. زیروه ده جامین اطرافیندادا، زاووار چوخ ایدی. او ایل علوی لر جامین چئوره سینی هؤرمه داشلارلا حاصارلامیش دیلار. حاصارین ایچینده و جامین اطرافیندا چوخلو قیز - گلین وارایدی کی، قویونو دؤوره لَیه ییب فال توتوردولار. حاصاردان دیشاردا دایانان علوی کیشی لرین محبتلی ایذنی له حاصارا کئچدیک. اورادا اَللری اَیاقلاری چیرمالی اون دؤرت یاشی حددینده اولان بیر قیز، سویون ایچینده نیّت ائدنلرین جاوابیندا اَییلیب قویونون تَکینده آختاریب تاپتدیغی بیر مونجوق، سانجاق، دویمه، قارا پول، چینقیل و ساییر شئی لری هر بیر نییتین جاوابیندا چیخاتمادا ایدی کی، اورایا زییارته گلن قیزلار و یا کئچمیشده گلن زاووارلار اودوم اوچون قویویا آتمیشدیلار. قویودان چیخان هر بیر شئییی گؤرَن کیمی قیزلار شادلیق ائدیردیلر تا کی، بیر گنج قیز قویوداکینا دئدی: بو ایل باجیم گلنمه دی اونون وَریندن نیّت ائله دیم. قویوداکی قیز سودا آختارماغا باشلادی، چوخ آختاراندان سونرا، بئله معلوم اولدو کس هئچ نه تاپا بیلمه ییبدیر. من اوستاد باریشمازین کناریندا قویویا یاخین دایانمیشدیم، هم قویوداکی قیزی همده سویو گؤره بیلیردیم. سویون اوزنده بیر اوجو قارالمیش کیبریت چؤپو اوزوردو. اطرافداکی قیزلار سوداکی قیزی تَلَسدیریردیلر اودور کی، بوش اَلینی سودان چکن کیمی کیبریت چؤپونو چابوکجاسینا قاپیب اوتانا - اوتانا نییّت ائدَنه گؤستریب دئدی: تکجه بونو تاپا بیلدیم! هامی توتقون حالدا سوسدولار قویوداکی قیزدا باشی آشاغی، داها توتقون گؤرونوردو.
بئله اولدوقدا من اوستاددان خواهیش ائله دیم کی، کیبریت چؤپونون یومنو خوش اولماسی باره ده قیزلارا خیطاب بیر سؤز بویورسون. استاد اؤزونه مخصوص اولان سئحیرلی کلامی و ایپکدن یوموشان صؤحبتلی ایله نیّیت ائدن قیزا خیطاب بویوردو: "قیزیم سنین نیّتینین جاوابی داها آیدین، داها گؤزل دیر چونکو کیبریت اؤزلویونده ایشیقلیق و آیدینلیق علامتی دیر دئیه کیبریت چؤپونون خوش یومن اولماسی باره ده، دانیشیغینا دوام ائتدی. اوستادین بو فرمایشی اثرین باغیشلادی. قیزلارین هامیسی بیرلیکده یئنی دن شاد اولدولار و قویوداکی قیز داها شادایدی.
بو شادلیق اوستاد باریشمازدان اوراداکی پاک نیّتلی انسانلارا چاتمیش بیر ارمغان ایدی کی، خیالدا جانلاندیردیقلاری آیدین گله جک لرینی، طبیعتین قوینوندا بیر چینقیل دا، بیر منجوق دا و یا بیر یانیق کیبریت چؤپونون گوزگوسونده گؤروردولر کی، او معصوم قیز سو قویوسوندا آختاریب تاپمالی ایدی.
بو دَب و عنعنه بیزیم پاک اوره کلی علوی وطنداشلاریمیزین کی، علی علیه السّلامین وورغونلاریندان دیرلار، هر ایل بیر طریقتی بایرام کیمی سهند ده قئید ائدیلیردی. سولدوز قاراپاپاقلاریندادا، بو رسم قادینلار آراسیندا بوندان بیر آز فرقلی اجرا اولونور.
1369 دا، بیر گون ماراغایا گلنده، اوستاد باریشماز اوچون، هه ژار موکری نین هه نبانه بورینه (سئحیرلی داغارجیق) آدلی کوردو – فارسی سؤزلویونو هدیه گتیردیم. او ایللرده توراتی اصل متنینده اوخوسون دئیه اوستاد ابیری (عیبری) اؤیره نیردی. سونرالار متوجه اولدوم کی، کوردو اؤیرنمه یه ده، واخت آییرمیش تا کی، تبریز تئلویزه سینین اوبا وئرلیشینده اوستاد سؤز آراسی اسلامدان اؤنجه یاشامیش جوانرودلو عاریف پیر شالیارین، کوردو شعریندن بیر بیت اوخودو:
واک دانهء سَر سئل هورمادام جار جار
کَد نتافت دوکال له شرارهء نار.
یعنی، ساجدا قوورولان بیر دَنه بنزَییرم کی، ایستی چاتدیقجا آتیلیب دوشرسم سه، نه توستوم چیخار نه ده کی، شیکایته دیل آچارام.
بو بیر بیت شعرین پیامی، اوستاد باریشمازین پیامی دیر؛ چونکو او، سیخینتی لارا تابلاشان و چتینلیک لرده اؤزونو ایتیرمه ین و اونلاری آرادان قالدیرماقدا چالیشان و امیدله یاشایان بیر انسان دیر. بونا مثال، رحمتلی آرش عباسی دئییردی کی: بیر گون آغاجان صؤحبت آراسی اَلینی کؤکسونه ووروب منه بویوردو: "هله نا امیدلیک اَلی بو قاپی نی دؤیه بیلمه ییبدیر!".
دوغروسودا بئله دی. اوستاد باریشماز اومید و گووَن سمبولودور.
اوستاد باریشمازین اؤزو هونر ساحه سینده بیر باجاریقلی یارادیجی اولدوقدا، هونر و صنعت کار قدری بیلن بیر عالیم دیر. بیر گون منه بویوردو: بیر مجلسده بیر عاشیقدان صؤحبت کئچدی کی سازینی سیندیرمیشدی لار. منیم ایسته ییمه گؤره او عاشیقی همن مجلیسه گتیردیلر کی سازی یوخ ایدی. اونا بیر ساز وئردیلر کی، تازانه سی یوخ ایدی. عاشیق مضرابلیق اوچون بیر تیغه ایسته دی. تیغه نی اورتادان ایکی بؤلدو. سازی کؤکله ییب دیللندیردی. ایفاسیندا غرق اولموش عاشیق ائله بیل کی، اؤزوندن چیخمیش دیر. ایفا باشا چاتدیقدا متوجّه اولدو کی تیغه بارماقلارینی یارالاییب دیر. یاراسینی باغلادیق. من کی عؤمرومده هئچ بیر شخصین اَلیندن اؤپمه میشم، بو سوسدورولموش عاشیقین یارالی بارماقلاریندان اؤپدوم.
بیر گون دوستلاریندان بیری اوستادا سوآل وئریر: واختی نه تَهَر کئچیریرسن؟ جاوابیندا بویورور: "شیدیرغی یازیرام!". اوستاد باریشمازین قاموسوندا واختی هدره وئرمک یوخدور. اودور کی بو برکتلی حرکت ده دَیَرلی و قالارغی اثرلر یازیب یارادیب دیر. او دیققتلی و یورولماز بیر تدقیقاتچی دیر حتی عادی دانشیقلاردان بیر قایناق کیمی فایدالانیر و اودورکی، اثرلرینده چوخلو ایتگین و اونودولموش لؤغت لر و اصطلاح لاری یئنی دن قلمه آلیب، جانلاندیریر و یئنی بیر اینجی کیمی ادب خزینه میزه آرتیریر.
بو چالیشمالارین کناریندا وئریلن هر بیر سوآلادا، اعتناسیز باخمیر نئجه کی، بیر گون اویغورجا "اوغوزنامه" آدلی "اوغوز آتالار سؤزلری" نین شرحینده، بو مثلین آچیقلاماسیندا چتین لییه دوشدوم کی دئییر: "میسّه ایله اؤولیائی آنمیش لار لاحَولَ بیتمیش".
اوستاددان یاردیم ایسته دیم. بویوردولار: "بورادا لا یَمَسَّه الَّا المُطَهَّروِن و اؤولیاالله، عترت و لاَ حَولَ وَ لاَ قُوَّةً الَّا بالله نظره آلینیب دیر؛ یعنی، چون پاکلانیب قرآنی لمس ائدیب لر، کناریندا اؤولیا اللهی دوشونوبلر و اونون یئرینده ده، لاَ حَولَ وَ لاَ بیتیب دیر". بو آچیقلامانین اَتَک یازیسیندا اوستادین اؤز آدینی وئردیم.